İhtiyaç Farkındalığı - Özenç

BBOM Derneği Demokratik Yönetim Çemberi pandemi sürecinde 7-12 yaş aralığında 202 çocuk ile, onların evdeki hallerini, nasıl vakit geçirdiklerini, sahip oldukları ve yoksunluğunu duydukları şeyleri soran çevrimiçi anket yöntemi ile yaptığı araştırmanın bulguları*nı paylaştı.

Benim hazırlıklarına heyecanla tanıklık ettiğim, sonuçlarını merakla beklediğim, çocukların ihtiyaçlarını çocuklara sorması ile çok kıymetli bulduğum bir araştırmaydı. Sonuç cümlelerinden birini buraya koyup ihtiyaçların önemi üzerine birlikte düşünelim istiyorum.
“Dikkat çekici sonuç, çocukların hemen hepsi için bu süreçte bağlantı, hareket ve özerklik ihtiyaçlarının istedikleri kadar karşılanmadığıdır.”

Bu üç ihtiyaç üzerinde biraz dolaştım ve şunu sordum: Çocuklar bu ihtiyaçlarını evde geçirdikleri bu dönem dışında karşılayabiliyorlar mıydı peki? Biz yetişkinler bu ihtiyaçların karşılanabileceği alanlar, okullar, sınıflar yaratabiliyor muyduk? İhtiyaç farkındalığı ile ilgili becerileri odağımıza alabiliyor muyduk?

Sınıfta hareket deyince, daha tuvalete varamadan biten teneffüsler, matematik dersine dönüşmesin diye dilek tuttuğum beden eğitimi dersleri, özerklik deyince -önce hiçbir şey gelmedi- içimden pek de dışarı çıkamayan “ben aslında bunu yapmak istemiyorum” sesi, bağlantı deyince de öğretmenim tarafından görülmeyi bekleyen hallerim geldi. Sonrasında bugüne umut olabilecek yerin, ihtiyaç farkındalığını geliştirmek olabileceğini düşündüm; sınıf topluluğunda herkesin, birlikte.

Çocuklarla ihtiyaç farkındalığı geliştirme üzerine çalışmanın, çocukların kendi içlerindeki dünyayı anlamalarını ve ifade etmelerini çokça kolaylaştırdığını gözlemledim. Dersin ortasında birden kalkıp ‘’Ben sıkıldım!’’ diyen bir çocuğun, dersin başında ‘’Bugün dersi biraz hareketli işleyelim mi?’’ sorusunu soran çocuğa dönüşmesi birlikte büyüme gelişmenin bir örneği.
İhtiyaç farkındalığını geliştirmek için hem çocuklarla hem de Öğretmen Köyü’ndeki arkadaşlarımızla yapıp paylaştığımız İhtiyaç Kumbarası’nı hatırlatmak isterim: 
https://cocuklabaris.blogspot.com/p/deneme-sayfas.html

Biz buradaki ihtiyaç sıralamamızı, üçümüz kendi deneyimlerimizden ortaklaştırarak oluşturmuştuk. Sınıflarda çalışırken gözümün önüne, ihtiyaç posteri*ni önümüze serip ‘’konuşmaya nereden başlayalım?’’ diye sorup kendi sıralamamızı belirlemek geldi. Sadece bu süreç bile epey farkındalık dolu. 

Sence bunu neden daha önce konuşmalıyız?
Bu ihtiyacı ilk önce konuşmak, senin için neden bu kadar önemli?

Duygu ve İhtiyaç Kartları

Sonrasında gelsin birlikte dinleye düşüne, yaza çize paylaşabileceğimiz sorular:
Hareket ihtiyacını seçmiş olalım.
Hareket etmek senin için ne demek? 
Hareket ihtiyacı bedeninde nasıl yaşıyor?
Onu karşılamak için neler yaparsın?
Bu ihtiyacı birlikte karşılaşabileceğimiz yolları nasıl bulabiliriz?
Bulduğumuz yolların takibinin sorumluluğunu kim alır?

Bu liste böyle uzar gider. Dilerim çocuklarla çalışırken soru soruyu doğurur ve ihtiyaçların kolaylıkla ifade edildiği, karşılama yollarının çeşitli olduğu, giderek bundan herkesin sorumlu olduğu topluluklarımız olur. Okullar açıldığında çocuklarla ihtiyaçların içimizde ve sınıfta yaşayan halini konuşma heyecanı, ihtiyaçlarımızı kendimizi ve birbirimizi gözeterek karşılayabilme becerimizi arttırma umuduyla. 

*Bulgulara buradan ulaşabilirsiniz: http://www.baskabirokulmumkun.net/wp-content/uploads/2020/06/%C3%87ocuklar-Evde-Nas%C4%B1ls%C4%B1n%C4%B1z_.pdf

*Posteri buradan indirebilirsiniz: http://www.baskabirokulmumkun.net/duygu-ve-ihtiyac-posterleri/

Kendimizi ve dünyayı iyileştirmek - Özge

"Dünyayı iyileştirdiğimiz zaman kendimizi de iyileştiririz." David Orr

Yaşamış olduğumuz pandemi süreci boyunca önüme bıraktığım, durup baktığım cümlelerden biri oldu bu. Dünyayla ve yaptığımız eylemlerle aramızdaki ilişkinin doğrudan ve dolaylı yollardan nasıl da birbirine bağlı olduğunu gördüğümüz zamanlardan geçtik. Hala da yolda düşünmeye, merak etmeye devam ediyoruz.

Kendimizi iyileştirmeye, salgından korunmaya çalışırken dünyanın iyileşen yanları daha görünür oldu geçtiğimiz aylarda. Ayrıca hızlı yaşantımızda yaptığımız tüketim faaliyetlerinin, seçtiğimiz gıdaların, giydiğimiz kıyafetlerin dünyaya olan etkisini, tüm bunların ona nasıl da iyi gelmediğini kavrar olduk. 

Süreç boyunca Başka Bir Okul Mümkün Derneği çatısı altında oluşturduğumuz Ekoloji Çemberi’nde de bu konuları konuştuk.

Evde kaldığımız süre boyunca nelerden beslenebiliriz? 

Normalleşme sürecine girerken doğayla bağımızı ve çeşitli konularda farkındalığımızı arttıracak neler yapabiliriz? 

gibi sorulara birlikte cevap bulabilmek için haftalık paylaşımlar yapabileceğimiz bir akış tasarladık. Amacımız, üzerinde yaşadığımız bu eşsiz dünyaya iyi gelecek şeyler yapmak, bunları da bize iyi gelecek şekilde planlamaktı. Çünkü dünyayı iyileştirmek adına içimize düşen her tohumun kalbimizde yeşerdiğine, bize de iyi geldiğine inanıyorum.

İçeriklerde her hafta çeşitli önerilere, denemelik fikirlere yer verdik. Evde Ekolojik Duruş* başlığını verdiğimiz bu paylaşım serisi için kendi aramızda defter tutup birbirimizle paylaştığımız oldu. Nisan ayında Evde doğayla bağlantı üzerine yazmışım. Şimdi bakıyorum Haziran ayına geldiğimde gıda yetiştirme, beslenme ile beden ilişkisi, enerjinin sınırlılığı, alışkanlık haline gelen tüketim faaliyetlerim üzerine sık sık düşünme fırsatı bulmuş, hafta hafta paylaşımlar sayesinde kendi içimde demlenmişim. 

Ladenlerin üzerine konan bir arı,
çocukların ellerinden

Bir başka beslendiğim, çocuklarla paylaşmak için heyecan duyduğum kaynak ise Dünya Okulu** oldu. TED-Ed aracılığıyla pek çok farklı video çeşitli görevlerle 30 gün boyunca paylaşıldı. Doğayı keşfetmek, bağlantımızı güçlendirmek ve bunu kutlamak amacıyla hazırlandığı belirtilen “Earth School” içeriklerinin pek çoğu Türkçe altyazılı. Şimdi her zamankinden daha fazla dünyayı anlamamız, korumamız, besleyip ona iyi bakmamız gerektiğini söyleyen Dünya Okulu; insanın kendine de iyi gelecek olanı hayata geçirebilmesi için de pek çok oyunsu fikir içeriyor. 

“Normale geçiş” dediğimiz tam da bu süreçte beslendiğim şeylere bir kapı açmak istedim. Hem dünyayı iyileştirmek hem kendimize iyi gelecek şeyler yapmak hiç bu kadar önemli olmamıştı. Okuldan, alıştığımız yaşam tarzından uzak geçen günler bizim için farklı zorluklar barındırmış olabilir. Buradan sonra önümüzdeki belirsizliğe uyum sağlayabilecek becerileri hayata geçirebilmemiz için önümüze bir kendimizi koyalım, bir de yaşadığımız yeryüzünü. Mikro ve makro düzeylerde birbirinden ölçülemeyecek düzeyde uzak görünen bu iki başlığın aslında nasıl da birbirine bağlı olduğunu düşünelim. 

Yaz tatili boyunca doğayı fark etmek, yaşadığımız yerin en yakınından başlayarak olanı gözlemlemek, okullar açıldığında ise beslendiğimiz bu kaynakları çocuklarla hayata geçirebildiğimiz; hatta öğrenme süreçlerimizi daha çok açık havada, sınıfta yaşam döngülerine yer vererek yürütebildiğimiz zamanların geleceğini umut ediyorum. Dünyayı iyileştirdiğimiz zaman kendimizi iyileştirdiğimizin bilinci ve sevinci ile…

* http://www.baskabirokulmumkun.net/evde-ekolojik-durus/

** https://ed.ted.com/earth-school

Okullar Açılınca

“Söylesem tesiri yok, sussam gönül razı değil.”

Pandemi süreciyle birlikte başlayan uzaktan eğitimi, online süreçleri ve yaşanan

sorunları önceki ay paylaşmıştım. Okullar açılacak mı, açılmayacak mı derken bakanlıktan

gelen açıklama ile kreş ve bakım evlerinin hizmet vereceği, özel okulların 15 Ağustos’ta

telafi eğitimine başlayacağı ve devlet okullarının Ağustos sonu açılacağı bilgisi netleşmiş oldu.

Bu netleşme ile bir çok kişi ve kurumlar okullar açılınca nasıl bir dönüş olacağı, hangi

tedbirlerin alınması gerektiğine dair bir takım öneriler konuşmaya, dünyada ne gibi değişimlerin olduğunu, okulları açılan ülkelerde nasıl tedbirler alındığını yakından takip etmeye ve sosyal medyada bir takım fotoğraflar paylaşmaya başladılar.

Sosyal medyada dolaşan bu fotoğraflarla birlikte birçok yetişkin yeni normal dönemine

dair kaygılarını dile getiren yorumlarını paylaştılar.

En çok duyduğum sorular:

*Destek, dayanışma, yakınlık, temas gibi ihtiyaçlara denk gelen değerlerden, eğitim anlayışından bir anda nasıl vazgeçilecekti? 

*Vazgeçilmesi doğru bir karar mıydı? 

*“Yeni normal” denilen süreç yeniden geleneksel eğitim anlayışına götürür müydü? 

*Mesafe-maske-sınırları çizilmiş alanlar çocukların dünyasında örseleyen bir yere denk gelir miydi?

Bende de canlanan bir çok şey oldu. Benzer kaygıları taşımakla birlikte daha önceki

“Uzaktan Eğitim” (Link: https://cocuklabaris.blogspot.com/2020/04/uzaktan-egitim-gulesra.html )  yazısında bahsettiğim bir takım eşitsizliklerden kaynaklı bu süreci farklı

koşullardaki okullar nasıl yaşar acaba diye düşünmeye başladım. Hijyen tedbirlerini

düşündüm ilk önce. Suyu olmayan köyler, tuvaleti çalışmayan okullar geldi aklıma. Sabundu, temizlik malzemesiydi bir şekilde öğretmen, okul idaresi ya da ebeveynler kısmen karşılıyordu fakat bu yeni normal döneminde bu yeterli olacak mıydı? 10 öğrencinin zor sığdığı, dersliğe dönüştürülmüş lojmanlar ikili öğretime hazır mıydı? Köylerden taşımayla gelen çocuklar için kalabalık servisler yeteri kadar sağlıklı mıydı?

Okulun gerekli tedbirleri aldığına güvenmek, öğretmenlerin rehberliğine güvenmek,

yeni eğitim öğretim yöntemlerinin hem sağlığı riske atmayan hem de çocukların sosyal

duygusal alanına katkı sağladığına güvenmeye çıkıyordu sanki tüm sorular.

Ebeveyn olan bir arkadaşım, bir sohbette şöyle demişti:

“Çocuklarımı başında maske ile bekleyen bir yetişkin ile böyle beyaz tebeşirle sınırları belli

edilmiş bir alanda tek başına temas etmeden sadece kendi oyuncaklarıyla oyun oynarken

görmek istemiyorum. Ama diğer türlü de olsun istemiyorum. Normalleşince de içim

kaynayacak acaba ya sağlığına bir şey olursa diye hep aklım kalacak. Bunu da istemiyorum.

Hani Fuzuli’nin sözü var ya ‘Söylesem tesiri yok, sussam gönül razı değil..’ Tam öyleyim.”

Bunu paylaştıktan sonra empati vererek onu duymaya çalıştım. Kendisiyle bağlantısı

güçlenince iki farklı durumda ortaya çıkan ihtiyaçları konuşmaya başladık. Çocukların araç

gereçlerini birbiriyle paylaşarak, oyunlarda dokunarak, birbirlerinin yüzlerini gördükleri bir

eğitim ortamı onun değerleri ve bütünlüğü ile o kadar örtüşüyordu ki. Ve yine salgın gibi

hayati bir konuda gerekli tedbirlerin alınarak bir eğitime devam etmesi sağlık ihtiyacına denk

düşüyordu. İki farklı ihtiyaç ve çatışan stratejiler  ile yeniden bir derinleşme ve iki ihtiyacına da denk düşebilecek yollar konuşmaya başladık. Örneğin sosyal mesafeyi koruyan eğlenceli doğa ile temaslı oyunlar, renkli maskelerle bu tedbirli hali daha eğlenceli hale getirmek gibi

yolları  konuşmak ona iyi geldi.

Bu sohbetten sonra kendime hatırlattığım en kıymetli şey seçimler ve stratejilerin

bolluğuna güvenmek oldu. Bazen mecburiyetten kaynaklı yaptığımı düşündüğüm  şeyler aslında bir zorunluluk değil ,bir başka ihtiyacımın karşılanması için yaptığım bir seçim olabilir.

Bazen de iki farklı ihtiyacım aynı anda canlanabilir.  Bunu fark edip ihtiyaçların karşılanabildiği yeni yollar üzerine yoğunlaşarak yaratıcılığıma güvenebilirim. Odağımı seçimlerime ve stratejilerin bolluğuna getirmek beni bu sıkışmalardan, kaygılardan daha esnek bir hale taşıyabilir.

Kendimi güçlendirdikçe esneyebildikçe, çocuklarla, okulun diğer bileşenleri ile daha güçlü bir

bağlantı kurabilirim.

Çocuklarla bir araya geldiğimde de bu yeni normale uyumlarını hızlandıracak;

karşılaşabileceğimiz yeni durumlara, ortamlara dair esneklik kapasitelerini arttıracak çalışmalar yapabilirim.

Evde Katılımcı ve Barışçıl Ortamlar

Geçtiğimiz ay, Başka Bir Okul Mümkün Derneği’nin hazırlamış olduğu “Çocuklarla Evde Öğrenme Sürecini Kolaylaştırmak” başlıklı ebeveyn eğitimi webinar serisinin bir buluşmasını da biz paylaştık. Buluşmada evde katılıma alan açan, ilişkilerde barışı korumamızı sağlayan fikir ve önerilere yer verdik. 

Gündemimize ebeveyn desteği girmişken beslendiğimiz kaynaklara da Barış Kütüphanesi’nde yer vermek istedik. Dileriz bu kaynaklar sizlere de ilham olur. 

1) Çocuğun Duygusal Dünyası

Yazan: Isabelle Filiozat

Çeviren: Duygu Dalgakıran

Yayınevi: Pegasus

Bu yazarın çocuklar için yazdığı etkinlik kitabı ‘’Duygularım Oynuyorum ve Kendimi Tanıyorum’ u Duygularla Barış III listemizde paylaşmıştık. Bu kitap ise ebeveynler, çocukların bakım verenleri için özenle hazırlanmış. 

Girişinde şöyle bir cümle var: “Ebeveynlerin tavsiyeye ihtiyacı yoktur, sadece onlara bazı noktaları işaret etmek gerekir. Asıl ihtiyaçları olan şey, kendilerine ve çocuklarına güvenmeyi öğrenmektir. Bu kitap iki ön kabul ile yola çıkmıştır. 

Gelişimlerinin her aşamasında çocuklar bize neye ihtiyaçları olduğunu söylerler. Yeter ki dinlemeyi bilelim.

Ebeveynler çocuklarını anlayabilir.”

Tüm kitap, evde çocukları dinlemenin, anlamanın, onlara saygı duymanın gündelik hayattaki olası karşılıklarını örneklerle anlatıyor. İletişim halindeyken akılda tutulması gereken yedi soru paylaşıyor ve her birini tatlı tatlı örneklerle açıklıyor.

• Ne yaşadı?
• Ne söylüyor?
• Ona nasıl bir mesaj iletmek istiyorum?
• Bunu neden söylüyorum?
• Benim ihtiyaçlarım ile çocuğumunkiler arasında bir rekabet mi var?
• Benim için hangisi daha değerli?
• Niyetim ne?

Niyetlerimizle eylemlerimizin bağlantısını kurmayı kolaylaştıran bu kitapla birbirimizi dinlediğimiz ve anlamaya çalıştığımız güvenli evlere…

2) Yavaş Ebeveynlik 

Yazan: Pınar Mermer

Yayınevi: Altın Kitaplar

2015 yılında Başka Öğretmenler Mümkün projesiyle bir araya geldiğimizde pozitif disiplin alanında Pınar Mermer’le çalışmış, yaklaşımından çok ilham almıştık. 

Yavaş Ebeveynlik de iki kitabıyla birlikte ebeveyn yolculukları içeren, dolu dolu deneyim kitapları olarak rafımızda. 

Mükemmel ebeveyn diye bir şey yoktur diyen Pınar Mermer, kitaplarında hem kendimizi hem de çocuğumuzu yakından tanıyarak hareket etmemizin önemini paylaşıyor. Kendi ihtiyaçlarımızı ve çocukların ihtiyaçlarını aynı anda gözetebileceğimiz yolları kendi hikayeleriyle aktarıyor. 

3) Saygılı Anne Baba Saygılı Çocuk

Yazan: Sura Hart, Victoria Kindle Hodson

Çeviren: Şirvan Akan

Yayınevi: Remzi

Türkçe’de görmüş olduğumuza sevindiğimiz, adını sık sık andığımız bir kitap: Saygılı Anne-Baba, Saygılı Çocuk. Sayfaları içinde anne-babalara günü kurtarmaktan öteye gitmeyen disiplin tekniklerinin yerine karşılıklı saygıyı, duygusal güvenliği ve açık iletişimi temel alan bir aile ortamı oluşturmanın yollarını gösteriyor.

Şiddetsiz İletişim yaklaşımını temel alan kitapta yazarların ebeveyn eğitimi ve öğretmenlik deneyimleri ışığında pratik bilgilere, aile etkinliklerine ve yaşamdan hikâyelere yer veriliyor.

Kitap boyunca sırasıyla:

Saygı ve İşbirliğinin Temeli

İşbirliğinin 7 Anahtarı

Aile Etkinlikleri ve Hatasız Bölgeden Öyküler başlıklı bölümler yer alıyor. 

Aile etkinliklerinin altında ise Zürafa ve Çakal Kültürü, Aile Toplantıları, Yaşamı Zenginleştiren Uygulamalar, Çatışmanın Barışçıl Çözümü başlıklarında yer alan örnekler; empati, duygu - ihtiyaç okuryazarlığı, şükran, kızgınlık, çatışma ve arabuluculuk gibi konulara değiniyor. 

Ayrıca kitap uygulamaları itibariyle çocuklarla ilgilenen tüm yetişkinlerin kalbini besleyecek, bağını güçlendirecek kıymetli bir rehber olma özelliği taşıyor.

4) Bir Yaşam Dili, Açık Radyo

Açık Radyo’da yayınlanan Bir Yaşam Dili, Şiddetsiz İletişim sertifikalı eğitmenlerinden Deniz Spatar ile Canan İrtem’in hazırlayıp sunduğu çok besleyici bir program. 

Evde barışçıl bir ortama katkı koyduğunu düşündüğümüz Şiddetsiz İletişim yönteminin ebeveynlere olan armağanlarını, hem çocukları hem kendimizi nasıl gözetebileceğimizi, özşefkati, Sura Hart ve son olarak Victoria Kindle Hodson’un ‘Saygılı Anne Baba Saygılı Çocuk kitabını Gizem Alav Şapcı ile konuştukları dolu dolu üç programı dinlemeniz için biz de kütüphanemizde yer açtık:

https://acikradyo.com.tr/bir-yasam-dili/bir-yasam-dili-8-kasim-2019

https://acikradyo.com.tr/bir-yasam-dili/bir-yasam-dili-15-kasim-2019

https://acikradyo.com.tr/bir-yasam-dili/bir-yasam-dili-22-kasim-2019

5) Kafa Çocuk ve Bilim

Kitaplara erişimde hala sıkıntı yaşıyor olabiliriz. Bu yüzden kolaylıkla ulaşabileceğimiz süreli bir yayına da yer vermek istedik. Geçtiğimiz yıl eylül ayında yayın hayatına merhaba diyen Kafa Çocuk ve Bilim dergisi 7 yaşının üzerindeki çocuklar için hazırlanmış olsa da okul öncesi dönem için de bir eşlikçiyle keyifle takip edilebilir. Her ay farklı konularla birlikte eğlenceli eklere yer veren derginin renkli karakterlerini, karikatür köşelerini, farkındalık atölyesi bölümünü çok sevdik. 

Derginin haziran sayısının konusu eve neşe getirecek, ailenin tüm bireylerini paylaşıma katacak bir konu: Oyun. Birlikte oynayabileceğiniz fikirlerin yanında eklerde yer alan posterlerle kendi oyunlarınızı tasarlayarak eğlenebilirsiniz.

Dergiye market ve kitabevlerinden, eski sayılara ise derginin web sitesinden ulaşabilirsiniz. 

6) İçimdeki Dünya
Yazan: Funda Meral Aktan
Yayınevi: Sola Kidz

Sola Kidz'in sevdiğimiz İçimdeki Dünya'sı, çocukların kendi kendilerine, kendileri ile ilgili eğlenceli notlar almasını kolaylaştıran bir kitap.
Olağan bir günde yaptıklarının zaman grafiğini çizme, kendini tanımlayan yirmi sözcük yazma, unutulacaklar listesi yapma, gitmek istediğin yerlerin hayali haritalarını çizme... Farklı dillerde çocukların kendini tanımasına yarayan, keyifli çizimlerle desteklenmiş yönergeleri evde birlikte sohbet ederken de kullanabilirsiniz.

Biz sevdiğimiz bir yönergeyi buraya bırakalım ve birlikte büyüme gelişme niyetiyle diyelim.
Bir canlının büyüyüp gelişmesini izleme şansın oldu mu? Bir çiçek, hayvan ya da başka bbir çocuk!
Sen de her gün büyüyüp gelişiyorsun. Sana bunu hissettiren anıların var mı?